|
Lunet I, ingeklemd tussen de Waterlinieweg,Koningsweg en het Jaagpad.
Foto is gemaakt in1990. © Het Utrechts Archief
Tussen 1822 en 1828bouwde Utrecht de vier lunetten op deHoutense Vlakte,
als onderdeel van deNieuwe Hollandse Waterlinie. Lunet I -een klein fort
in de vorm van eenhalve maan - was als laatste klaar. Hetis nu een oase
van rust.
Honderden
keren langs gelopen en gereden, maar er nog nooit op geweest: Lunet I,
ingeklemd tussen het Jaagpad, de Waterlinieweg en de Koningsweg. Het is
typisch zo’n plek waarvan je denkt: mag je er nu wel of niet
onaangekondigd een kijkje nemen? Maar omdat het hek tijdens het
hardlooprondje op zaterdagmiddag wagenwijd openstaat, toch maar eens een
poging wagen.
Wie op Google
Maps kijkt, ziet de bijzondere vorm van dit kleine fort, met aan de
frontzijde twee geknikte zijden die naar elkaar toelopen in een punt.
Alsof het de punt van een speer is. Deze punt wordt ook wel saillant
genoemd, ‘op de vijand gericht’. De schuine zijden heten flanken. De
achterzijde, in dit geval de plek waar je binnenkomt, wordt de keel
genoemd. Met een beetje fantasie heeft Lunet I de vorm van een halve
maan. Lune is het Franse woord voor maan. Vandaar de naam. Wekelijks
blikken we terug op een nieuwsgebeurtenis van jaren geleden. Dit keer:
de vier lunetten.
Rondje
Lunet I
bestaat onder meer uit tweeflankkazematten, een in onbruikgeraakte
atoomschuilbunker en eenmitrailleurkazemat. Een kazemat is eenbetonnen
bouwwerk, vaak ingericht voorhet opstellen van geschut en voorzienvan
schietgaten. De atoomschuilbunkerop Lunet I is gebouwd in het begin
vande jaren vijftig van de vorige eeuw, vlakna het uitbreken van de
Koude Oorlog.De bunker was in gebruik alscommandocentrum van de
organisatieBescherming Bevolking (BB).
Anno 2021
heeft Lunet I meerderegebruikers. De linkerkazemat vormt hetFort van de
Democratie, een initiatief vande stichting Vredeseducatie.
Derechterkazemat is in gebruik alsbuitenschoolse kinderopvang. Ad
Hocbeheert de atoomschuilkelder enverhuurt de ruimte weer door
aancreatieve ondernemers in muziek, film enanimatie. Ook Grounded heeft
er eenplek. Grounded omschrijft zichzelf alseen open community en zet
zich opallerlei manieren in voor duurzaamheid,onder meer met projecten
rondom kunst,educatie en eten. Deze middag zijn eenpaar leden van
Grounded bezig met hetaanleggen van een groentetuin op delinkerflank van
het fort.
Loop gerust
een rondje, zeggen ze.Makkelijker gezegd dan gedaan: aan deranden van
het lunet is onlangs flinkgesnoeid. Wie over een stronkjestruikelt, ligt
in het prikkeldraad of de fortgracht. Het is in elk geval een
prachtplek. Groen en rustig.
Halve maan
Lunet I is
één van de vier lunetten op de Houtense Vlakte, een gebied tussen
Utrecht, het Utrecht Science Park en Houten. Deze vlakte ligt hoger dan
de omgeving. Alle vier lunetten hebben de vorm van een halve maan. Samen
vormen ze echter één verdedigingswerk, als onderdeel van de Nieuwe
Hollandse Waterlinie. De vier lunetten zijn gebouwd in het begin van de
negentiende eeuw, bij de aanleg van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Doel:
de belangrijke steden in het westen van het land te verdedigen tegen
vijanden uit het oosten. De waterlinie liep van de Biesbos in het zuiden,
oostelijk langs Utrecht, naar de toenmalige Zuiderzee bij Muiden. Daar
viel de linie samen met de Stelling van Amsterdam.
De
verdedigingsfunctie was gebaseerd op inundatie van grote gebieden,
waarbij grote vlakten tientallen centimeters onder water werden gezet:
net niet diep genoeg om te bevaren, maar diep genoeg om bijvoorbeeld
sloten aan het zicht te onttrekken en het doorwaden van onder meer
vijanden te paard onmogelijk te maken. Een prachtig systeem, maar toch
waren er enkele zwakke plekken in de verdedigingslinie. Denk aan dijken,
bevaarbare rivieren en de Houtense Vlakte. De vlakte lag simpelweg te
hoog om onder water te zetten. Om deze zwakke plek in Utrecht toch niet
zwak te laten zijn, werd gekozen voor de bouw van vier gelijkvormige
verdedigingswerken. Per lunet werden zo’n 2000(!) houten funderingspalen
gebruikt, in totaal waren er miljoenen bakstenen nodig. Elk fort kreeg
een twee meter dikke en vijf meter hoge buitenmuur. Daarop werd
vervolgens een grondlichaam aangelegd. Elk lunet werd omgeven door
water.
Anders dan de
naam doet vermoeden, werd Lunet I als laatste opgeleverd, in 1828. Lunet
II was de eerste die klaar was, in 1826. Lunet II is nu het kantoor van
de Monumentenwacht Utrecht. Lunet III (buitenschoolse opvang, scouting
en twee woningen) en Lunet IV (zorgfort en lunchroom) liggen in het
Beatrixpark in de wijk Lunetten. Lunet II is bij een volgend
hardlooprondje aan de beurt. |
